پنل «اصول و قواعد پروژه‌های تولید مشترک» با حضور رزا بوش، شهره گلپریان و چنگیز حسنی در روز دوم سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر درگذر اجتماعات پردیس چارسو برگزار شد.

به گزارش ستاد خبری سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر، گلپریان درباره اصول و قواعد تولید مشترک گفت: حدود ۲۸ سال است که من تنها پنجره ایران در سینمای ژاپن شده‌ام و تمام فیلم‌های سینمایی ایرانی که به ژاپن می‌آیند از خانه من گذر می‌کنند.

او ادامه داد: من شاگرد آقای حسنی هستم. قبل از شروع فعالیتم در سینما در ژاپن زندگی می‌کردم و چون ژاپنی بلد بودم قرار شد یکی، دو مجموعه سریال را برای تلویزیون ایران ترجمه کنم. اولین سریالی که برای ترجمه به من داده شد، «۲۴ چشم» بود.

حسنی در معرفی خودش گفت: من در حوزه کپی‌رایت و تولید مشترک تجربیاتی داشته‌ام که سعی می‌کنم درباره این تجربیات با شما صحبت کنم. تجربیات من به دورانی برمی‌گردد که در تلویزیون کار می‌کردم، چند پروژه را در آن سال‌ها با شبکه‌های ZDF و آرته انجام دادم که تجربیات من بیشتر در حوزه تولید مستند بوده است.

وی ادامه داد: در دوران حضورم در تلویزیون ایران توانستم ۵ پروژه به شکل تولید مشترک انجام دهم؛ «حیات‌وحش ایران»، «ایران شمال و جنوب»، «یوزپلنگ ایرانی»، «اصفهان نصف جهان» و «عروسی ترکمن».

او درباره شکل‌های مختلف تولید مشترک توضیح داد: یک نوع از تولید مشترک بین شرکت‌ها اتفاق می‌افتد، ولی نوع دیگری از تولید مشترک هست که بین شرکت‌ها و شبکه‌های توزیع‌کننده اتفاق می‌افتد. البته ما دیروز که با هم صحبت می‌کردیم به شکل سومی هم رسیدیم که در ادامه برایتان توضیح خواهیم داد.

گلپریان در ادامه صحبت‌های حسنی گفت: اصولاً کانال‌های تلویزیونی خودشان بسیار کم مستند می‌سازند. آن‌ها با شرکت‌های خصوصی وارد ساخت فیلم مستند می‌شوند ولی روش سومی هم در مورد پروژه‌های سینمایی وجود دارد. زمانی که یک شرکت خارجی پولی را در اختیار یک شرکت داخلی می‌گذارد تا برایش فیلمی بسازد، اما در شکل دیگری از تولید مشترک لوکیشن‌ها تغییر می‌کنند یعنی بخشی از فیلم در کشور اول مثلاً ایران و بخش دیگری در کشور دوم مثلاً ژاپن فیلمبرداری می‌شود. بااین‌حال فکر می‌کنم در حوزه مستند برخورد فرهنگ‌ها کمتر است.

حسنی با اشاره به اینکه یکی از اهداف تولید مشترک تأثیرگذاری فرهنگی است، گفت: در هنگام ساخت هر پروژه تولید مشترکی افراد بر هم تأثیرات فرهنگی می‌گذارند. به بحث اصلی بازگردیم، پروژه تولید مشترک چطور شروع می‌شود. ما در مجامع بین‌المللی یا در بازارهایی مثل ای بی یو، برلین و یا جاهایی که پیچینگ است، ایده‌ها را ارائه می‌دهیم. در این مجموعه‌ها پروژه به شکل پایلوت مطرح می‌شود.

گلپریان درباره تولید مشترک مستند و فیلم‌های سینمایی گفت: فکر می‌کنم این روندی که آقای حسنی برای تولید مشترک مستند گفتند، روندی است که برای همه فیلم‌ها اتفاق می‌افتد. شما برای پیدا کردن سرمایه‌گذار خارجی باید پروژه را به جشنواره ارائه دهید. چون پروژه‌های بسیاری ارائه می‌شوند و آن‌ها باید این پروژه‌ها را بخوانند تا اگر علاقه‌مند در ساخت آن مشارکت کنند. پروژه‌های سینمایی تولید مشترک هم معمولاً در جشنواره‌ها شکل می‌گیرند.

او ادامه داد: من برای فیلم «اسامه» که برای صدیق برمک کارگردان افغانی تهیه کردم توانستم از یک تهیه‌کننده کره‌ای و ایرلندی پول بگیرم. خوشبختانه پروژه هم جایزه گلدن گلوب گرفت.

حسنی درباره صحبت‌های گلپایگانی گفت: جالب اینجاست که در چهار پروژه ما دقیقاً عکس این اتفاق افتاد، یعنی تولید مشترک طوری بود که تهیه‌کننده و کارگردان خارجی به ما پیشنهاد همکاری دادند. چون ساخت مستندهایی درباره ایران در دستورکار شبکه‌هایشان بود.

گلپریان با اشاره به فیلم «دونده زمین» به کارگردانی کمال تبریزی جزو فیلم‌های سفارشی بود توضیح داد: اتفاقاً در حوزه سینمایی هم این مورد سفارشی وجود دارد. از شرکت نیکات سو که سابقه ۱۲۰ ساله در فیلمسازی در ژاپن دارد با من تماس گرفتند و گفتند که می‌خواهند دونده ژاپنی که دور دنیا را دویده در یکی از فیلم‌های ایرانی حضور داشته باشد. این موضوع را با آقای کمال تبریزی مطرح کردم و بر اساس آن فیلم‌نامه‌ای نوشته شد که با موافقت شرکت ژاپنی ساخته شد.

او تأکید کرد: بسیار مهم است که یک پروژه را چطور تعریف کنیم. مثلاً در مورد فیلم «حافظ» آقای ابوالفضل جلیلی زمانی که من قصه آن را برای تهیه‌کنندگان تعریف می‌کردم به راحتی از واکنش‌هایشان متوجه می‌شدم که به کدام قسمت قصه بیشتر توجه دارند، بنابراین برایشان آن قسمت را به شکل مفصل‌تری تعریف می‌کردم.

گلپریان درباره کار کردن در سیستم سینمای ایران توضیح داد: کار کردن در سینمای ایران بسیار خاص است یعنی ویژگی‌های خاص خودش را دارد. وقتی یک کارگردان یا تهیه‌کننده خارجی وارد سیستم ایران می‌شود تازه مشکلات تولید مشترک مشخص می‌شود. یک فیلم سینمایی معمولی در ژاپن حدود یک ماه بیشتر فیلمبرداری نمی‌شود. سیستم ایران و ژاپن بسیار با هم فرق می‌کند. یکی از نکات بسیار مهم در تولید مشترک این است که طرفین خودشان را باهم تنظیم کنند.

او با اشاره به تجربه مشترکش با زنده‌یاد عباس کیارستمی گفت: از زمانی که آقای کیارستمی یک خط طرح تعریف کردند تا این به فیلم‌نامه تبدیل شد. همه کارها را انجام می‌دادیم. او که به ژاپن آمد، یک ماه بیشتر کار نکرد. کارگردان ایرانی است ولی وقتی وارد سیستم ژاپن می‌شود کار را در طول یک ماه انجام می‌دهد. ولی وقتی می‌خواهیم با ایران تولید مشترک انجام دهیم، باید دنبال کسانی بگردم که بتوانند خودشان را با سیستم ژاپنی هماهنگ کنند.

حسنی در تایید حرف‌های گلپریان گفت: آن‌ها بسیار منظم هستند، حتی زمان ورود و خروجشان را می‌نویسند و همه‌چیز برایشان شفاف است.

رزا بوش که در ادامه وارد جلسه شد و با اشاره به اینکه صبح زود به ایران رسیده و ممکن است کمی خسته باشد در معرفی خودش گفت: من یک ترکیب نامعقولی از فرهنگ و بیزینس هستم. فعالیتم را ابتدا از لس انجلس شروع کردم و بعد در لندن ادامه دادم. برایم بسیار افتخار برانگیز است که زمانی در لندن شروع به فعالیت کردم که با شروع دوران طلایی سینمای ایران همزمان بود.

او ادامه داد: در اسپانیا به دنیا آمدم و چیزی که در دنیای جشنواره‌ها فهمیدم، این است که فرهنگ مهم است اما حمایتی هم که از فرهنگ می‌شود بسیار مهم‌تر است. بدین صورت بود که به فرهنگ‌ها علاقه پیدا کردم؛ مخصوصاً فرهنگ‌های خاص، نه فرهنگ هالیوود؛ هالیوود مانند یک ماشین ظرف‌شویی بسیار منظم کار می‌کند. در اولین فیلمم که در مورد یک گروه موسیقی کوبایی بود، به آن موفقیتی رسیدم که فیلمسازان ایرانی رسیده‌اند. اینکه به فرهنگ خودت وفادار باشی ولی در عین حال بیان جهانی داشته باشی.

بوش با اشاره به اینکه اصلاً آدم خلاقی نیست، گفت: تنها کاری که می‌توانم بکنم این است که کاری کنم که از یک اثر سینمایی به شکل مناسبی در دنیا تقدیر شود. به نظر من تمام قسمت‌های فیلمسازی از پیش تولید، تولید تا پس از تولید به یک اندازه اهمیت دارند. بیان بین‌المللی فیلم یکسری ملزومات می‌خواهد ولی بسیاری از فیلمسازان ایرانی مثل کیارستمی لزوماً چند زبانه نبودند ولی می‌بینیم که بین‌المللی شدند. چون از طریق بین‌المللی فیلمشان را ساختند و بیان بین‌المللی داشتند. تعدادی فیلم ایرانی دیدم و چند فیلمساز ایرانی می‌شناسم ولی امروز که در تهران گشت زدم تازه متوجه شدم فیلم‌های ایرانی واقعاً درباره چه چیز هستند.

او عنوان کرد: من روز دوشنبه ساعت یک ارائه بسیار جزئی‌تری در این باره دارم که چطور از میان آب‌های متلاطم بین‌المللی جهان راهیابی کنیم. ارائه‌ای بسیار عملی‌تر و با جزئیات‌تری خواهد بود. سینمای ایران راهیابی در آب‌های پرتلاطم بین‌المللی جهان را بسیار خوب طی کرده است.

بوش درباره تولید مشترک گفت: هنر تولید مشترک مثل مراسم ازدواج است. شما در اولین قرار نباید ازدواج کنید. شما باید شخص مقابل را کامل بشناسید بعد با او ازدواج کنید چون هیچکس در قرار اول به شما پول نخواهد داد. هنر اصلی تولید مشترک این است که شما دارید با کسی کار می‌کنید که انگار در نهایت می‌خواهید با او ازدواج کنید. من در این مورد چند پروژه موفقیت‌آمیز و شکست خورده داشتم که می‌توانیم بگوییم چندباری ازدواج کردم و چندباری هم طلاق گرفتم. ما مستقیم برای تأمین مالی به سراغ بخش خصوصی می‌رویم. بخش خصوصی سرمایه بهتری را برای شما فراهم می‌آورد. آن فیلم مکزیکی را یک شخص بسیار ثروتمند تهیه‌کنندگی کرد.

حسنی در تأیید صحبت‌های رزا بوش گفت: در حقیقت در حوزه مستند شبکه‌های تلویزیونی سرمایه‌گذار هستند. می‌توانم بگویم ۹۰ درصد شبکه‌ها هستند که سرمایه‌گذاری می‌کنند.

گلپریان هم درباره حضور تهیه‌کنندگان بخش خصوصی بیان کرد: در تجربه‌ای که من دارم اگر این افراد بخواهند در فیلمسازی دخالت کنند، مانند ورود بازیگر جدید یا تعیین زمان نمایش و… در چنین شرایطی ترجیح می‌دهم با شرکت‌های دولتی کار کنم. به نظر من بهترین کسانی که تا به حال در فیلم‌های من سرمایه‌گذاری کردند شرکت‌های خصوصی فیلمسازی بودند. چون آن‌ها می‌دانند چه کنند که فیلم بهتر شود.

بوش با بیان اینکه تولید مشترک مانند جعبه جادویی است گفت: اصلاً معلوم نیست که در آخر همه راضی باشند. چون در عصر دیجیتال، اچ بی او، نتفلیکس و آمازون رو به جلو هستند و شبکه‌های تلویزیونی در حال مرگ هستند. این چیزی نیست که ما بتوانیم متوقفش کنیم.

او در ادامه به یکی از تجربیات ناخوشایندش در حوزه تولید مشترک اشاره کرد و گفت: متوجه شدم در این پروژه یکی از کارگردان‌ها ۲۵ ساله است و آن یکی ۵۵ ساله است. یکی زن است و دیگری مرد. کارگردان مرد که سن بیشتری داشت به من گفت هیچ مشکلی با کارگردانی دو نفره ندارم چون در نهایت من برنده هستم. به او گفتم تو برنده هستی، ولی من دیگر نیستم. هیچکس برنده نشد، چون خود فیلم هرگز ساخته نشد. پس خاطره بدی به آن صورت نداشتم، چون آن را متوقف کردم. زندگی به‌هرحال بسیار کوتاه است.

گلپریان با اشاره به راه‌حل دیگری برای عدم انتقال پول بین کشورهایی که به سراغ پروژه تولید مشترک می‌روند گفت: وقتی یک فیلم مشترک داریم می‌توانیم سرمایه‌گذاری آن را دو بخش کنیم و هر کشور هزینه‌های بخشی که در آنجا فیلمبرداری می‌شود را پردخت کند. در این شرایط نیاز به ارسال پول نیست. هنوز هم راه‌هایی هست که بتوانیم کار مشترک انجام دهیم. الان فیلمسازی در یک کشور بسیار سخت شده است. در فیلمسازی خصوصی ژاپن بسیار پول کم است. وقتی فیلم به شکل تولید مشترک است چند در به روی آن باز می‌شود. به پخش خوب فیلم کمک می‌کند.

آدرس سایت رسمی جشنواره Fajriff.com و پست الکترونیکی جشنواره Info@Fajriff.com است.

سی‌وهفتمین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر از ۱۸ تا ۲۶ آوریل ۲۰۱۹ (۲۹ فروردین تا ۶ اردیبهشت ۱۳۹۸) به دبیری رضا میرکریمی در تهران در حال برگزاری است.