در سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر نسخه بازسازی شده مستندهایی از ناصر تقوایی و پرویز کیمیاوی به نمایش درآمدند.

به گزارش ستاد خبری سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر، پیش از نمایش مستندهای بازسازی شده «اربعین» ساخته ناصر تقوایی و «یا ضامن آهو» ساخته پرویز کیمیاوی در سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر سیف‌اله صمدیان، پیروز کلانتری کارگردان عرصه مستند و حمید باباوند روزنامه‌نگار و منتقد سینما به معرفی این آثار پرداختند.

در این مراسم که امروز دوشنبه ۳ اردیبهشت ماه در پردیس چارسو محل برگزاری سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر برگزار شد، سیف‌اله صمدیان، مدیر رویدادهای ویژه جشنواره جهانی فیلم فجر گفت: امروز افراد خاصی این‌جا هستند، چرا که تنها افراد خاص فیلم‌های مستند را این‌چنین دنبال می‌کنند.

او درباره نمایش این دو فیلم ادامه داد: این دو فیلم نزدیکی‌هایی از نظر سال ساخت و فضای اجتماعی ایران در آن زمان دارند و می‌شود گفت تیتر نمایش امروز «نمایش ۲ مستند بعد از ۵۰ سال» است زیرا شما قرار است برای نخستین بار نسخه مرمت شده دو اثر قدیمی را ببینید.

سپس پیروز کلانتری کارگردان مستند در سخنانی بیان کرد: امیدوارم نمایش این مستندها در جشنواره جهانی فیلم فجر باعث شود مستندها در طول سال هم دیده شوند؛ هرچند سال گذشته این اتفاق زیاد رخ نداد ولی امیدوارم امسال این فرصت فراهم شود.

کلانتری ادامه داد: صحبت‌های من امروز بیشتر درباره سینمای مستند و زمینه کار این دو فیلمساز است. ما در آن زمان دو فضای شکل‌گیری مستند داشتیم که موجب می‌شد مستندسازی ما در دو شکل تداوم پیدا کند و تبدیل به جریان فیلم‌سازی شود.

کلانتری عنوان کرد: در سال ۳۷ ابراهیم گلستان دفتر فیلم‌سازی خود را راه‌اندازی کرد و افراد زیادی در شرکت او کار می‌کردند. کار او دو ویژگی داشت یکی این‌که فقط کارگردان نبود بلکه تهیه‌کننده هم بود و جدا از مقوله کارگردانی می‌توانست در تهیه‌کنندگی هم تبدیل به جریان شود اما این اتفاق رخ نداد. ویژگی دوم گلستان این بود که مناسباتی با ادبیات داشت.

این پژوهشگر در بخش دیگر صحبت‌هایش بیان کرد: جریان دوم سینمای مستند در سال ۱۳۴۳ با سرمایه‌گذاری دیگران در فرهنگ و هنر شکل گرفت، اما تقوایی نزدیک به جریان اول است یعنی هم با ادبیات پیوند دارد و هم با مسایل آن روزهای ایران آشنا است.

کارگردان مستند «پناهنده» اظهار کرد: تقوایی کار خود را با نویسندگی آغاز کرد و در نویسندگی خود مدرن بود. از سوی دیگر در کتاب و فیلم‌های خود به زندگی خود در جنوب ایران توجه داشت.

در ادامه حمید باباوند از روزنامه‌نگاران و منتقدان سینما اظهار کرد: دهه چهل دهه تولد غول‌ها در فضای فرهنگی ما است. بسیاری از جریان‌های بزرگ فرهنگی ما از دهه چهل آغاز می‌شود از همین رو من دوست داشتم عنوان برنامه امروز را «جنوب از شمال غربی» می‌گذاشتیم چراکه ۲ فیلمساز از ۲ بخش و ۲ گوشه کشور، نگاه خود را درباره موضوعات مذهبی به ما می‌گویند؛ ۲ جریان مذهبی اصیل که همچنان در فضای فرهنگی ما جای خود را دارد در واقع بخش جنوبی کشور که همچنان باورهای مذهبی خود را دارد و بخش شمال شرقی کشور که محل فرود و نزول بسیاری از باورهای مذهبی است.

باباوند ادامه داد: در اواخر دهه چهل که این ۲ فیلم ساخته شدند جریانات مذهبی در کشور رنگ و بوی جدی گرفته و جریان جبهه ملی به اوج خود رسیده بود. ما در آن ایام با ۲ جوان به نام‌های تقوایی و کیمیاوی روبه‌رو بودیم. هر ۲ فیلم‌های اول خود را برای ما می‌ساختند. از همین رو نگاهی که این ۲ به فضای مذهبی داشتند، یک نگاه عمومی بود. باید بگویم ما در هر ۲ فیلم هیچ شخصیت برجسته‌ای به عنوان ستاره نداریم و در هر ۲ یک جریان عمومی بررسی می‌شود. در فیلم تقوایی با عنوان «اربعین» اتفاق جالب این است که یک روز، مبنای روایت مستند او از زندگی مردم می‌شود اما این یک روز خیلی سریع به تمام روزهای سال تقسیم می‌شود. حتی در تصویر ابتدایی فیلم، ما نواختن یک موسیقی سنتی جنوبی را می‌شنویم و این موسیقی در تمام مدت فیلم ادامه پیدا می‌کند و به ضرب آهنگ زندگی روزمره مردم تبدیل می‌شود.

پس از صحبت‌های باباوند، کلانتری گفت: ۲ وجه در فیلم تقوایی وجود دارد یکی اینکه بر خلاف مستند فرهنگ و هنری که به میراث می‌پردازد و دوستدار میراث است، تقوایی میراث را دنبال می‌کند و در مواجهه با آن است و وجه دیگر این است که فیلم تقوایی یک آیین را بررسی می‌کند و آن را به اتفاق روز آدم‌ها گره می‌زند.

باباوند هم گفت: در فیلم تقوایی با عنوان «اربعین» داستان از ابتدای یک مراسم اربعین شروع می‌شود و انتهای فیلم هم با پایان مراسم گره می‌خورد.‌ در فیلم کیمیاوی با عنوان «یا ضامن آهو»، فیلم صبح هنگام با طلوع آفتاب و با جارو زدن حرم آغاز و پایان فیلم با غروب آفتاب تمام می‌شود. در واقع ما با ۲ فیلم مذهبی رو‌به‌رو هستیم که چند آیین را در آنها می‌بینیم. در فیلم کیمیاوی آیین ناقاره زنی و…‌ را می‌بینیم اما گفتاری آهسته روی متن سوار است که بعد از مدتی به اوج می‌رسد. در عین حال در هر ۲ فیلم مسایلی وجود دارد که هر کسی ممکن است براساس آن به سراغ مذهب برود.

کلانتری در پایان صحبت‌هایش گفت: کیمیاوی بر خلاف تقوایی که کل تجربه خود را در ایران پیگیری کرد او عمده تجربات خود را در فرانسه به دست آورد اما هر ۲ یک نگاه مدرن به موضوعات خود داشتند.

در پایان این مراسم حمید باباوند به بیان خاطراتی از سینمای مستند پرداخت.

آدرس سایت رسمی جشنواره Fajriff.com و پست الکترونیکی جشنواره Info@Fajriff.com است.

سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر ۱۹ تا ۲۷ آوریل ۲۰۱۸ (۳۰ فروردین تا ۷ اردیبهشت ۱۳۹۷) به دبیری سیدرضا میرکریمی در تهران در حال برگزاری است.