نگاهی به یک داستان واقعی

ایلیا محمد ینیا

فیلم «مترجم» به کارگردانی برادران باریسو با نگاهی به زندگی پدرشان، مالین باریسو، دانش‌آموخته زبان و ادبیات روسی در کوبا، بر اساس یک داستان واقعی به تصویر کشیده شده است.

فیلم با صحنه ورود گورباچف، آخرین رهبر روسیه پیش از فروپاشی، و استقبال فیدل کاسترو و مردم کوبا شروع می‌شود و در ادامه تماشاگر می‌بیند مالین، کاراکتر اصلی فیلم، برای پایان‌نامه دکترای خود با یک نویسنده روسی مصاحبه کرده و به نقل از فرد روسی می‌گوید: «مردم روسیه و کوبا دچار یک جور حس انزوای مشترک هستند و آن‌ها روی زمین و کوبایی‌ها روی دریا آن را تحمل می‌کنند.» اما تماشاگر خیلی زود به‌رغم دیگر ارجاعاتی که در فیلم می‌بیند، مثل فروپاشی دیوار برلین و… متوجه می‌شود با فیلمی با مضمونی سیاسی مواجه نیست. در واقع تماشاگر درمی‌یابد کارگردانان اثر با استفاده از این نشانه‌ها تلاش داشتند فضای کوبای آن سال‌ها را برای مخاطب خود به تصویر بکشند تا مالین به عنوان کاراکتر اصلی فیلم در آن فضا معرفی شود.

آن‌چه در فیلم بیش از هر چیزی نمود دارد، تغییر نگاه و جهان‌بینی مالین نسبت به زندگی و جهان پیرامونی اوست. او در بیمارستان عمومی هاوانا در مواجهه با کودکان آسیب‌دیده از حادثه چرنوبیل روسیه که بر اثر نشت مواد رادیواکتیو تنشان رنجور از بیماری‌های گوناگون شده و با مرگ دست‌وپنجه نرم می‌کنند، درمی‌یابد که واقعیت‌هایی در زندگی و جهان وجود دارد که تا پیش از این درک درستی از آن نداشته و همین امر باعث تغییر نگرش او می‌شود؛ درست مثل همسرش، ایزونا، که نگاهش به جهان و زندگی مشترکشان با شناخت تازه‌ای که از همسرش به دست می‌آورد، تغییر می‌کند.

رودیگو سانتور در نقش مالین باریسو نقشی ارزشمند را در فیلم ارائه می‌کند.

شکافتن مرزها

بهناز جعفری

درد زبان مشترک انسان‌هاست. تنها مفهوم حقیقی ا‌ست که هیچ نیازی به «مترجم» ندارد. و آن‌جا که فاجعه‌ای دردناک رخ می‌دهد، تمام مرزهایی که انسان دور خود تنیده است، شکافته می‌شود.

«مترجم» روایتی ا‌ست از یک فاجعه‌ هسته‌ای در گوشه‌ای از دنیا، که زندگی آرام خانواده‌ای کوچک در گوشه‌ دیگر دنیا را تحت‌‌الشعاع قرار می‌دهد. فاجعه‌ای به‌غایت دردناک که نمی‌توان آن را بی‌میانجی و سرراست روایت کرد. باید جوری قابل تحمل کرد ماجرا را. شاید با یک دراماتیزه کردن حداقلی. «مترجم» حضور داستان (Fiction) در پیشگاه واقعیت است. نوعی مدد گرفتن از داستان برای چشم‌ دوختن به واقعیتی هولناک، تا شاید اندکی رام شود، کمی وصف و (شاید) ذره‌ای هضم. البته پیروزی‌ای در کار نیست. نه پیروزی و نه آن پایان‌های خوشی که سال‌هاست سینمای قصه‌گوی هالیوود در مواجهه با فجایع، در دراماتیزه کردن فجایع، وعده‌اش را می‌دهد. نهایت کامیابی داستان نجات چند کودک است، آن هم از نمردن در دم. این‌که بعدها چه بر سر آن‌ها خواهد آمد، خارج از دیدرس دوربین کارگردان است. بگذارید این را کنار هزاران کودک و زن و مردی که هرگز داستان «مترجم» نیافتشان، و وسعت اندک دوربین ندیدشان.

در سال ۱۹۸۹، مالین که مدرس ادبیات روسی در دانشگاه هاواناست و زندگی آرامی کنار همسر هنرمند و پسر خردسالش، ژاوی، دارد، برای انجام ماموریتی در بیمارستان هاوانا فرا خوانده می‌شود. آن‌جاست که با قربانیان واقعه هسته‌ای چرنوبیل مواجه می‌شود. ماموریت او این است که تنها یک مترجم باشد میان پزشکان بیمارستان هاوانا و قربانیان فاجعه چرنوبیل. اما درد تنها مفهومی ا‌ست که هیچ نیازی به مترجم ندارد.