زنی که نمی‌خواهد نامرئی باشد

محسن آزرم

بعد از همه‌ سختی‌ها، بعد از همه‌ مصیبت‌ها و تلخی‌ها، و البته قبل از آن‌که راهی برای بیرون رفتن از تلخ‌ترین ماجرای زندگی‌اش پیدا کند، آنا یوواونویچ مهم‌ترین درس زندگی‌اش را نه با پدر و مادرش در میان می‌گذارد که در همه‌ این سال‌ها از او دور بوده‌اند و نه در گوش عاشق سابقا دل‌داده‌ای می‌گویدش که حتی نمی‌تواند به مادرِ دخترکش کمک کند. مهم‌ترین درسی که از همه‌ این روزهای سخت نصیبش شده، البته حکمتی چینی نیست که در چند کلمه خلاصه شود، اما به‌هرحال باید به آدمی مثل سِناد، جوانِ اهل بوسنی، بگویدش: «اوضاع که خوب باشد، تنها بودن آسان است، اما وقتی حسابی توی گِل گیر می‌‌افتی، تازه می‌فهمی چقدر به دیگران وابسته‌ای.»

از یک نظر «پاک‌شده» داستان همین وابستگی است؛ زنی که مثل خیلی‌های دیگر یک روز می‌فهمد مسیر زندگی‌اش عوض شده، بدون این‌که از قبل خبر داشته باشد. مقدمه‌ فیلم، احتمالا، تماشاگرش را به شک می‌اندازد که قرار است با فیلمی معمایی روبه‌رو شود (نقشه‌ای در کار است که نوزادی را بدزدند؟)، اما حقیقت این است که معمای واقعی تازه بعد از زایمانِ آنا اتفاق می‌افتد؛ وقتی دکتر و بیمارستان و همه آن‌ها که ظاهرا هدفی جز خدمت به مراجعانشان ندارند، ادعا می‌کنند اطلاعات مربوط به آنا هیچ‌جا ثبت نشده و اجازه ندارند نوزاد را به او بسپارند. اما «پاک‌شده» فقط داستان وابستگی مادر به نوزادش نیست، وابستگی شهروند به کشور و دولت است که بیش از همه به چشم می‌آید. در زمانه‌ای که دولت قانون را زیر پا می‌گذارد، کمترین وظیفه‌ شهروند غیرقانونی‌ای مثل آنا زیر پا گذاشتن همه‌ آن چیزی است که قانون می‌خوانندش.