سورئال و دیوانه وار

پیروز کلانتری

سفرهای توریستی با اتوبوس برای بزرگداشت نبردهای گالیپولی در ترکیه، گسیل میهن­پرستانه­ و نیز ایدئولوژیک نوجوانان به این سفرها، برنامه­های نمایشی جوراجور باز هم میهن­پرستانه­ در منطقه­ توریستی، توریست­های اغلب بی­خبر از جزئیات این نبرد و چشم‌وگوش‌سپرده در برابر توضیحات پرتب­وتاب و میهن­پرستانه راهنماها در باب دلاوری­های «ما ترک­ها»، موضوع و محور پی‌گیری فیلم‌ساز در این فیلم است. نبرد گالیپولی در اوایل جنگ جهانی اول بین امپراتوری عثمانی و نیروهای ائتلافی (انگلستان، فرانسه و آنزاک‌ها) درگرفت، بعد از هشت ماه با شکست نیروهای ائتلافی به پایان رسید و از هر دو جبهه­ جنگ بیش از نیم میلیون نفر کشته و زخمی به جا گذاشت. مصطفی کمال آتاتورک در این جنگ به شهرت رسید و راه برای رهبری­اش بر مردم ترکیه باز شد.

فیلم از حد گزارش این مجموعه اتفاقات جلوتر نمی­رود و فیلم‌ساز گرچه سعی می­کند اسیر این فضای غالب نشود و با نمایش این مجموعه حضورها و نمایش­های میهن­پرستانه و پراغراق، ما را با این پدیده مستقیم رودررو می­کند، اما قدمی در مسیر مشاهده یا مواجهه­ خلاقانه و فراتر از واقعیت عیان برنمی­دارد. نقطه­توجه ندارد، نگاه نمی­کند و تیزبین نیست، درحالی‌که موقعیت­ها و احساسات پروپیمان جاری در این فضا، راه به ساختن فیلمی مشاهده­گر یا سورئال و بیان‌گر وجهی مهم از روحیه و رفتار جامعه­ در برابر دوربین می­داده است. یاد فیلمی افتادم از پلاژی کنار دریا در یکی از شهرهای روسیه و روحیه و رفتار و روابط و حضورهای دیوانه­وار مردم آن پلاژ، که به فیلمی سورئال و دیوانه­وار هم انجامیده بود.