همه چیز آشناست

امیر پوریا

این‌که سازنده «ایرینا» یک خانم است، به همان اندازه قابل درک به نظر می‌رسد که تازه‌کاریِ او. خانم کوزِوا بعد از چند فیلم کوتاه که دستاوردهای مهمی داشته‌اند، این نخستین فیلم بلندش را با مضمون، داستان و ساختار بصری‌ای ساخته که برای ما در مشاهداتی که از سینمای ایران و به‌ویژه گرایش موسوم به «هنر و تجربه» داریم، بسیار آشنا به چشم می‌آید. هم موقعیت خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی ناگوار، هم فراز و فرودهای مسیر داستان، هم نوع بازیگری ناتورالیستی و هم دوربین روی دست و ساختار خطی، همه در این نوع سینما عناصر بسیار آشنایی هستند. حتی در نسبت با فیلم تحسین‌شده «چهار ماه و سه هفته و دو روز» که در همان حوالی ساخته شد، «ایرینا» آن تکان‌دهندگی در پرداخت را ندارد، اما به همان فضای مضمونی و بصری نزدیک می‌شود.

اما نوع خاصی که فیلم به مسائل اخلاقی و همان تعبیر «قضاوت» کردن یا نکردن می‌پردازد، با آن‌که از متن فیلم‌های اصغر فرهادی برای ما آشناست، تازگی و تاثیر دارد. سکانس شام چهار نفره که ایرینا از احساس گناه خود بابت تهمت به وارلام حرف می‌زند و در ادامه وارلام به گناه‌کاری خود اقرار می‌کند، با واکنش‌های دقیق هر سه شخصیت دیگر، نمونه خوب کارشده همین مضمون است که در دو سه چرخش آنی و غافل‌گیرکننده، جای فرد عذرخواه را عوض می‌کند و ذهن مخاطب را درگیر مفهوم اصلی «حق» و غیر از آن.