افراط در شاعرانگی

هوشنگ گلمکانی

اگر در دهه‌های 1970 و 80 سینمای ترکیه بیشتر گرایش به فیلم‌های اجتماعی (با مضمون تقابل سنت و مدرنیته) با ته‌مایه‌ها و طعم سیاسی و لحنی معترض داشت، یکی ‌دو دهه است که گرایش‌های شاعرانه در این سینما مورد توجه سینماگران این کشور (به‌خصوص کارگردان‌های جوان) قرار گرفته که بی‌هیچ تردید، نوری بیلگه جیلان شاخص و پرچم‌دار این گرایش است. هیلال بایداروف 32 ساله در این نخستین فیلم بلندش شکل افراطی این گرایش را به نمایش گذاشته است. مرد جوانی پس از سال‌ها به سرزمین خاستگاهش برمی‌گردد تا صداهایی را بشنود که فقط در آن‌جا می‌توان شنید. این طرح آشنا اما انتزاعی، در گسترش و اجرا انتزاعی‌تر هم شده است. نماهای بلند ثابت از چشم‌اندازهای زیبای برفی در تضاد با نماهای داخلی که انگار دو سلیقه زیبایی‌شناسانه متفاوت آن‌ها را گرفته، نشانه علایق بصری هنوز خام فیلم‌ساز است. فیلم پر از مونولوگ‌های انتزاعی است که روی تصویرهای فیلم خوانده می‌شوند. حتی دیالوگ‌های فیلم هم شبیه مونولوگ هستند؛ انگار در مکالمه‌ها نیز گوینده حرف‌هایش را بی‌توقف خطاب به مخاطبی نامعلوم می‌گوید و حتی منتظر پاسخی هم نمی‌ماند. ظاهر فیلم شاید یادآور آثار نوری بیلگه جیلان باشد، اما یک نشانی دقیق‌تر می‌تواند ویژگی‌های فیلم نیهیلیستی «تپه‌های بی‌نام» را درست‌تر توضیح دهد: هیلال بایداروف در مدرسه فیلم سارایوو درس سینما خوانده و از شاگردان بلا تار بوده است.